Richard van Hooijdonk,
Noodzaak is de moeder van de uitvinding

Woensdag 21 oktober 2020

Noodzaak is de moeder van de uitvinding

 

De pomp bij Broad Street was de boosdoener. Die conclusie trok de Britse wetenschapper John Snow, nadat hij het adres van elke cholerapatiënt in Soho had ingetekend op een stadsplattegrond van Londen. Daarmee kon de uitbraak in 1854 snel in de kiem gesmoord worden; het dodental bleef beperkt tot 614 Londenaren. Gelukkig maar, want tijdens de twee voorgaande epidemieën, in 1832 en 1849, vielen bijna 15000 doden. De ontdekking dat een waterpomp, of beter gezegd verontreinigd water cholera verspreidde, had grote gevolgen. Waar eerder verondersteld werd dat de ziekte zich door de lucht verspreidde, leerde de mensheid dat een goede waterhuishouding de volksgezondheid ten goede kwam. Zo ook in Rotterdam, dat evenals Londen ook met zware cholera-uitbraken kampte. In 1854, het jaar van Snow’s ontdekking, keurde het Rotterdamse stadsbestuur het zogenaamde Tweede Waterproject van stadsarchitect Willem Nicolaas Rose goed. Door vijf singels aan te leggen, hoopte Rose de doorstroom van Rotterdamse sloten en binnenhaventjes, die als open riool werden gebruikt, te stimuleren. Rotterdammers hebben er hun Westersingel, Spoorsingel, Noordsingel, Crooswijksesingel en Boezemsingel aan te danken. Elk nadeel heeft een voordeel, om er maar eens een voetbalwijsheid bij te halen.

 

De positieve neveneffecten van een epidemie, of in ons geval een pandemie, stonden centraal in de inleiding van de lezing die futurist en trendwatcher Richard van Hooijdonk op 21 oktober aan ons voorschotelde. Van Hooijdonk had een primeurtje te pakken: de eerste online bijeenkomst in de illustere geschiedenis van de Kennissenclub. En dat werkte op zich prima. Goed, een fysieke bijeenkomst  verdient wellicht de voorkeur, maar een lezing via de digitale weg is zeker niet minder interessant. Daarbij had Van Hooijdonk, een begenadigd spreker, een razend interessant verhaal te vertellen. Want ook nu weer, zo betoogde de futurist, is de noodzaak de moeder van de uitvinding. Ondanks alle ellende die de crisis veroorzaakt, passen we ons razendsnel aan en komen we tot nieuwe inzichten waar we tot in de lengte der dagen de vruchten van zullen plukken.

 

Golf van uitvindingen

Crises stimuleren innovatie, oftewel de noodzaak is de moeder van de uitvinding. Dat is dan ik dan ook de reden dat in het kielzog van elke crisis de markt met tal van nieuwe uitvindingen wordt overspoeld: “Na de oliecrisis in de jaren zeventig werd de eerste mobiele telefoon uitgevonden, maar ook de eerste walkmans stammen uit die periode. De financiële crisis in de jaren tachtig zette eveneens een reeks uitvindingen in gang: de pacemaker, de DVD speler, de eerste Apple computer en Prozac. In de jaren negentig ontplofte de dot-com bubble. Toen hoorden we mensen beweren dat het gedaan was met het Internet, maar in plaats daarvan kregen we Bluetooth, Facebook, YouTube en Twitter, de eerste Prius stamt ook uit die tijd. Voor de coronacrisis leefden we in een wereld waarin nieuwe technologie grote veranderingen aanjaagde die onze levens razendsnel veranderden en daar heeft corona echt geen verandering in gebracht. Sterker nog, de huidige crisis versnelt dit proces alleen maar. De 3D-printer, bijvoorbeeld. Die was al in opmars, maar zal nu nog sneller een voet aan de grond krijgen, omdat het pijnlijk duidelijk is geworden dat we sommige producten hier moeten maken in niet in Azië. Datzelfde kan gezegd worden van zogenaamde freight farms, dat zijn containers waar voedsel in verbouwd wordt, zodat we dat niet meer van heinde en verre hoeven te importeren. In China worden er op dit moment hele steden uit de grond gestampt, waar de voedselvoorziening binnen de stadsmuren wordt geproduceerd. En ook op medisch gebied worden er grote stappen gezet. Zo wordt er al geëxperimenteerd met ultrakleine bots die in staat zijn om virussen in onze lichamen te lijf te gaan. Dat soort technologieën zullen door de huidige crisis nog sneller een voet aan de grond krijgen.”

 

Virtual Reality

Als er iets is waar corona een blijvende impact op zal hebben dan is het wel de werkvloer. De kantoren staan leeg en die blijven ook leeg, meent Van Hooijdonk. Vergaderen doen we wel via Zoom, dat is niet alleen sneller, maar ook leuker: “Zoom had vorig jaar 10 miljoen gebruikers, nu zijn dat er ruim 300 miljoen. Heel de wereld zoomt er lustig op los. Waar je vroeger twee uur in de auto zat om een belangrijke vergadering bij te wonen, click je nu op een link en je bent erbij. De tijdswinst die we daarmee boeken is gigantisch. De verschuiving van kantoor naar huiskamer is waarschijnlijk wel een blijvertje. Als je iets twee maanden doet, dan zit het in je systeem en je hoort nu al dat veel mensen in de toekomst liever thuis blijven werken. En werkgevers vinden het ook wel prettig, zo merk ik. Dat betekent dat we straks met een enorme berg kantoorruimte zitten opgescheept waar we iets anders mee moeten gaan doen. Zoom is overigens nog maar het begin. Virtual Reality staat voor de deur. Daarmee kunnen we een virtuele kantoorruimte creëren, waardoor het lijkt of we met elkaar in dezelfde ruimte zijn. Dat gaat echt niet lang meer duren.”

 

Het onderwijs is stuk

Van Hooijdonk, van nature een optimist, maakt zich geen zorgen over het coronavirus. De staat van het onderwijs – van kleuterschool tot en met universiteit – beschouwt hij wel als een groter probleem: “We hebben andere kinderen nodig. Onze kinderen worden opgeleid tot eenheidsworst, maar de wereld wordt steeds complexer. Onze kinderen moeten leren hoe je producten ontwikkelt met Virtual Reality, want dat gaan we echt niet meer op papier doen. Ze moeten weten hoe ze met een 3D-printer om moeten gaan en leren programmeren. En het antieke systeem waarin alle kinderen hetzelfde leren, moet ook verdwijnen. Wij hebben een Mark Zuckerberg nodig, we zijn op zoek naar een nieuwe Elon Musk. Kortom, specialisten en geen generalisten. En dat vraag om een rigoureuze andere aanpak van de manier waarop we onze kinderen onderwijzen. Ik denk dat het bedrijfsleven, van startups tot innovatieve bedrijven – de krachten moeten bundelen met leerlingen en hoogleraren. Er moeten platforms gecreëerd worden waar deze partijen elkaar kunnen vinden en van elkaar kunnen leren. Dat is de enige manier om het onderwijs aan te laten sluiten op de wereld van morgen, en daar moeten we vandaag mee beginnen.”

 

Willen we dit wel?

Van Hooijdonk heeft twee chips in z’n lichaam en is de trotse eigenaar van een zelf parkerende Tesla. Hij omarmt elke innovatie en verheugt zich zicht- en hoorbaar op een wereld waar robots en artificial intelligence een steeds dominantere rol krijgen in ons bestaan. Dat de snelheid van de ontwikkelingen en de kracht van de innovaties die we op de mensheid loslaten sommigen doen huiveren, beseft hij zich terdege.  “Recent onderzoek heeft uitgewezen dat binnen 40 jaar driekwart van alle banen door robots uitgevoerd kunnen worden. Willen we dit wel? Dat is een vraag die we ons best mogen stellen. Daarom hebben we ook mensen nodig die hekjes kunnen plaatsen rond deze ethische vraagstukken. En ook daarvoor is een rol weggelegd voor het onderwijs. Techniek is belangrijk, maar onze kinderen moeten ook onderwezen worden in filosofie, antropologie, psychologie en sociologie. Dat zijn de disciplines die we nodig hebben om deze belangrijke ethische vraagstukken op te kunnen lossen.”

Van Hooijdonk’s boodschap was duidelijk: de coronacrisis remt de vaart der volkeren niet af, maar versnelt deze juist. Nu is de tijd om ons en de wereld om ons heen voor te bereiden op de technologische revolutie van morgen. En wat voor het onderwijs geldt, geldt al helemaal voor het bedrijfsleven: “Ondernemers moeten trends nauwlettend in de gaten houden. Elk bedrijf moet een radar op zijn dak zetten om de wereld te scannen. Wat gebeurt er in Amerika, wat gebeurt er in India, welke nieuwe startups zijn er en wat doen ze. Praat met universiteiten, praat met startups, haal jonge, slimme en nieuwsgierige mensen in huis. In een tijd waarin verandering de enige constante factor is, is stilstaan nu eenmaal geen optie.”

terugblik evenementen aankomende evenementen